Altijd fijn om te zien dat een filmtitel een citaat is uit een beroemd gedicht. Eternal Sunshine Of the Spotless Mind komt uit Epistle of Eloïsa to Abelard, een vers van Alexander Pope over de beroemde twaalfde-eeuwse geliefden die gescheiden werden door de kerk. Zij zat opgesloten in een nonnenklooster, hij werd gecastreerd en aangesteld als abt van een andere afgelegen abdij. In het gedicht, gebaseerd op de brieven die ze schreef over haar blijvende passie, benijdt Eloïsa de kuisheid van de maagden die geen herinneringen hebben (aan bijvoorbeeld een voorbije liefde ) om hen te kwellen:
Hoe gelukkig is het lot van de smetteloze priesteres!
Alexander Pope
De wereld vergetend en door de wereld vergeten:
Eeuwige zonneschijn van de smetteloze geest!
Elk gebed aanvaard en elke wens opgegeven.
Het karakter in de film dat het Pope-citaat aanhaalt speelt een bijrol, zij het een belangrijke. Deze Mary (Kirsten Dunsk) weet waarschijnlijk niet dat haar citaat deel uitmaakt van een erg lang gedicht. Ze noemt de auteur Pope Alexander. Ze citeert omdat ze indruk probeert te maken op een baas van wie ze houdt. Scenerioschrijver Kaufman heeft het talent om zijn plots voorzichtig te ontvouwen door ze in bijzinnen te introduceren. In dit geval gaat het om een teder geval van geheugenverlies, de film zal gaandeweg de gevolgen laten zien van een veel omvangrijker, en bewust toegepaste, vorm van amnesie.
Als films over het omgaan met geheugenverlies een genre vormen, dan is Eternal Sunshine of the Spotless Mind waarschijnlijk de beste van allemaal. Het is zeker de meest emotioneel resonerende, omdat het hoogtepunt van al het filmische goochelwerk in deze tweede samenwerking tussen scenarioschrijver Charlie Kaufman en regisseur Michel Gondry een romance oplevert die eindigt bij de meest verleidelijke bestemming voor een liefdesverhaal, namelijk het begin. Ook dit is weer zo’n verhaal dat vanwege het thema in omgekeerde volgorde wordt verteld.
De rol van Jim Carrey is zowel serieus als humoristisch en wijkt aangenaam af van zijn gebruikelijke, mij veel te manische, oeuvre. De slimheid van het concept van deze film wordt evenwichtig uitgewerkt aan de hand van herkenbare menselijke zorgen, gespeeld door eersteklas acteurs. Vooral Kate Winslet levert een sprankelend optreden.
De openingsscène van zeventien minuten vertelt het ongewone begin van een relatie tussen Joel (Jim Carrey) – een naar binnen gekeerde man die tegen de middelbare leeftijd aanzit zonder ooit volwassen te worden – en Clementine (Kate Winslet): een geestrijke energiebundel wier humor en brutaliteit haar behoefte aan een emotionele basis schijnen te maskeren.
De twee ontmoeten elkaar wanneer Joel een dag vrij neemt om rond te dwalen in een desolaat Montauk, op het oostelijke puntje van Long Island, op een winterse Valentijnsdag in het jaar 2004. Het zijn de impulsieve toenaderingspogingen van Clementine die de handelingen versnellen. Ze leren elkaar beter kennen door haar charmerende branie en plompverlorenheid. Na een lange treinreis belanden de twee in haar appartement. Haar spontaniteit en impulsiviteit lijken Joel iets te veel te worden waardoor hij vroeger naar huis gaat dan hij eigenlijk wil.
Bij thuiskomst draait hij meteen het, door haar, op zijn hand geschreven nummer en de volgende nacht dollen ze op de bevroren Charles River in Boston. De proloog creëert een gevoel van verbondenheid, die de potentie van een duurzame relatie in zich bergt waar je als kijker meteen in gelooft, ondanks het feit, of juist vanwege het feit, dat haar frivoliteiten, provocaties en uitdagingen hem nog lang op het verkeerde been zetten. Zij lokt hem onherroepelijk uit zijn schulp.
Dat laatste misschien niet snel genoeg. Tijdens de begintitels, die pas heel laat in beeld komen, begrijpen we dat hun relatie niet heeft mogen duren. Welke relatie precies? De kijker ziet al snel in dat de twee iets met elkaar hebben gehad; een heuse verhouding die in ieder geval zo lang duurde dat Clementine er kennelijk klaar mee was. Joel is ontroostbaar. Zijn zwijgzaamheid en ontoegankelijkheid hebben haar ongelukkiger gemaakt dan hij kon vermoeden. Ze hebben haar doen besluiten om een radicale ingreep te ondergaan die het verdere verloop van de film bepaalt. Al je herinneringen aan iemand laten wissen – de techniek van een hierin gespecialiseert bedrijfje maakt het mogelijk – is natuurlijk geen kleinigheid.
Als je daardoor van je boosheid en je verdriet af kunt komen, lijkt het tenslotte zelfs voor de nog verliefde Joel een oplossing te kunnen bieden. Hij besluit hetzelfde lot te ondergaan. Bij hem treden er echter complicaties op omdat hij spijt krijgt van de behandeling.
Daarmee loop ik vooruit op de gebeurtenissen. Tot zover voor nu, ik zou een boek over deze film kunnen schrijven.
taaljongen.nl 